Είναι μία μορφή φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (ΙΦΝΕ).
Η νόσος προκαλεί έλκη και φλεγμονή στο παχύ έντερο.
Εμφανίζεται σε 1-20 ασθενείς/έτος ανά 100.000 πληθυσμού. Όπως και η νόσος Crohn, έτσι και η ελκώδης κολίτις θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα και θεραπεύεται σαν τέτοιο.
Η νόσος αρχίζει στον πρωκτό και επεκτείνεται προς τα επάνω, καταλαμβάνοντας είτε μέρος του παχέος είτε ολόκληρο. Παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις αλλά στην ουσία είναι ανίατος, για όσο διάστημα το παχύ έντερο διατηρείται.
Συμπτώματα
Τα συχνότερα συμπτώματα είναι διάρροια που συνοδεύεται από κολικούς και αίμα με βλέννα στις κενώσεις. Ανορεξία κόπωση και στα παιδιά καθυστέρηση στην ανάπτυξη είναι άλλα συμπτώματα που ταλαιπωρούν τους ασθενείς.
Η διάγνωση απαιτεί έλεγχο του εντέρου με κολονοσκόπηση και βιοψίες, πέραν του αιματολογικού ελέγχου. Η ενδοσκοπική εικόνα είναι χαρακτηριστική. Σε κάποιες περιπτώσεις η κλινική εικόνα και συνεπώς η διάγνωση περιπλέκονται από τις εξωεντερικές εκδηλώσεις που συνδέονται με την πάθηση όπως οζώδες ερύθημα (δέρμα), γαγγραινώδες πυόδερμα (δέρμα), στοματίτιδα (στόμα), ιριδοκυκλίτιδα (μάτι), αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτις (αρθρώσεις)
Θεραπεία
Η συνήθης αντιμετώπιση γίνεται με φαρμακευτική αγωγή. Η αποφυγή λήψης αντιφλεγμονωδών ουσιών ισχύει το ίδιο, όπως και στη νόσο Crohn.
Σε περίπτωση που η φαρμακευτική αγωγή αποτύχει ή παρουσιασθούν επιπλοκές, η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη λύση. Η κολεκτομή με τις διάφορες παραλλαγές της είναι η επέμβαση εκλογής. Η ολική κολεκτομή θεραπεύει ριζικά τη νόσο, εκτός αν υπάρχουν εξωεντερικές εκδηλώσεις.
Ενδείξεις κολεκτομής
Υπολογίζεται ότι 20-30% των ασθενών με προχωρημένη ελκώδη κολίτιδα, θα υποβληθούν τελικά σε χειρουργική θεραπεία. Η θνητότητα από χειρουργική θεραπεία στην ελκώδη κολίτιδα είναι σήμερα <1%.
Άμεση χειρουργική επέμβαση
Θα χρειαστεί σε περίπτωση εμφάνισης επιπλοκών όπως διάτρηση, γαστρεντερική αιμορραγία που απειλεί τη ζωή (ευτυχώς σπάνια) και τοξικό μεγάκολο δηλαδή μεγάλη διάταση του παχέος με κίνδυνο να προκαλέσει ρήξη και βαριά περιτονίτιδα.
Επείγουσα χειρουργική επέμβαση
Θα χρειαστεί σε περίπτωση εμφάνισης μια βαρειάς επιπλοκής που ονομάζεται κεραυνοβόλος κολίτις όπου ο ασθενής παρουσιάζει περισσότερες από 10 κενώσεις, μεγάλη διάταση, κοιλιακό άλγος, συνεχή αιμορραγία, ανορεξία και πυρετό. Υπολογίζεται ότι 15-50% των ασθενών που εισάγονται σε νοσοκομεία, υφίστανται κολεκτομή κατά την διάρκεια της εισαγωγή τους.
Εκλεκτική χειρουργική επέμβαση
Ασθενείς με επιμένοντα συμπτώματα και ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου μπορεί να χρειαστεί να υποβληθούν σε εγχείρηση μετά από προσεκτική αξιολόγηση.
Ποιοι ασθενείς κινδυνεύουν περισσότερο από καρκίνο
- Ασθενείς που έχουν εκτεταμένη νόσο για περισσότερο από 8-10 έτη, ιδίως αν η νόσος δεν ελέγχονταν ικανοποιητικά. Μετά τη 10ετία, η αύξηση του κινδύνου είναι 0.5-1% κατ’ έτος.
- Ασθενείς με ένα δυσπλαστικό ή αδενωματώδη πολύποδα. Ο κίνδυνος για πολύποδα χαμηλής δυσπλασίας είναι 10-30%, για υψηλή δυσπλασία 30-40% και για δυσπλασία σε ψευδοπολύποδα περίπου 80%.
- Επειδή όλες οι αποφάσεις για κολεκτομή είναι δύσκολες, τα παρασκευάσματα θα πρέπει να ελέγχονται από ΔΥΟ ανεξάρτητους έμπειρους ιστοπαθολόγους.
Κολεκτομή
Η κολεκτομή είναι θεραπευτική στην ελκώδη κολίτιδα. Μακροπρόθεσμα όμως ο στόχος του χειρουργού θα πρέπει να είναι η διατήρηση του πρωκτικού σφιγκτήρα και η δημιουργία νέας ληκύθου, δηλαδή νέου ορθού (το ορθό είναι το τελευταίο τμήμα του εντέρου που λειτουργεί σαν ρεζερβουάρ κοπράνων και εμποδίζει την ακράτεια) από λεπτό έντερο. Αυτό οδηγεί σε διατήρηση της λειτουργίας του παχέος εντέρου, στην αποφυγή της ακράτειας για τη διατήρηση “σχεδόν φυσιολογικής” ζωής. Αυτή η τεχνική είναι γνωστή ως “Πρωκτοκολεκτομή με αποκατάσταση ειλεοπρωκτικής ληκύθου” (Restorative proctocolectomy with ileal pouch-anal anastomosis) ή με τα αρχικά IPAA.
Η κολεκτομή όπως είπαμε μπορεί να είναι επείγουσα επειδή ο ασθενής κινδυνεύει ή εκλεκτική (κατόπιν συνεννοήσεως και σχεδιασμού).
– Σε άμεση ή επείγουσα χειρουργική επέμβαση, η ολική κολεκτομή με ειλεοστομία (“σακουλάκι”) είναι αναπόφευκτη.
– Σε εκλεκτική κολεκτομή υπάρχουν δύο τύποι επεμβάσεων με παραλλαγές.
Ολική πρωκτο-κολεκτομή με μόνιμη ειλεοστομία (σακουλάκι)
Γίνεται στις εξής περιπτώσεις:
- Τεχνική αδυναμία κατά την επέμβαση (4-5% των επεμβάσεων)
- Ταυτόχρονος ορθοπρωκτικός καρκίνος
- Ανεπαρκής λειτουργία του σφιγκτήρα
- Κολίτιδα απροσδιορίστου αιτίας (indeterminate colitis)
- Γυναίκες που δεν έχουν ολοκληρώσει την τεκνοποιΐα τους (Οι εκτεταμένες συμφύσεις προκαλούν στειρότητα. Έτσι κατ’ αρχάς γίνεται κολεκτομή με ειλεοστομία χωρίς πρωκτεκτομή. Η αποκατάσταση μπορεί να γίνει μετά την ολοκλήρωση της τεκνοποιΐας)
- Αν η νεολήκυθος αποτύχει λόγω επιπλοκών (μόλυνση, διάσπαση τραύματος, ανεπάρκεια σφιγκτήρα κλπ)
Ολική κολεκτομή με IPAA
Η IPAA μπορεί να γίνει:
- σε ένα στάδιο, με απευθείας αναστόμωση και δημιουργία νεοληκύθου
- ή σε δύο στάδια, με ειλεοστομία και κολεκτομή στο πρώτο και αναστόμωση με δημιουργία ληκύθου σε δεύτερο ενώ μερικοί προτιμούν να την κάνουν σε τρία στάδια, χωρίς ιδιαίτερο πρακτικό πλεονέκτημα.
Η επέμβαση μπορεί να γίνει είτε ανοικτά είτε λαπαροσκοπικά, που είναι προτιμότερο για λιγότερες συμφύσεις, βραχύτερη αποθεραπεία, λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές και καλύτερο κοσμητικό αποτέλεσμα. Η λήκυθος δημιουργείται από τον χειρουργό και υπάρχουν διάφορες παραλλαγές: J,S,W,Q και T.
Επιπλοκές της κατασκευής νεοληκύθου (νέου ορθού)
- Στένωση: Μέχρι 11% των ασθενών. Χρειάζεται διαστολές ή χειρουργική παρέμβαση
- Πυελική σήψη
- Ανεπάρκεια ληκύθου
- Ακράτεια κοπράνων – Σε ποσοστό από 3-17% των ασθενών ανάλογα με τον χειρουργό
- Δυσπλασία ή ανάπτυξη καρκίνου περίπου στο 1% των ασθενών
- Σεξουαλική δυσλειτουργία στους άνδρες 1.5-4%, στις γυναίκες 7%
- Υπογονιμότητα σε γυναίκες. Σημαντική μείωση της γονιμότητας μετά από ανοικτή IPAA.
- Όσοι ασθενείς έχουν καλή λειτουργία του εντέρου μετά από IPAA μπορεί να έχουν μέχρι 6 κενώσεις την ημέρα και μία τη νύχτα (75% των ασθενών).